Markaziy bank boshqaruvi asosiy stavkani 0,5 foiz bandga pasaytirib, yillik 13,5 foiz darajasida belgilash toʻgʻrisida qaror qabul qildi.
Ushbu qarorimiz quyidagilar bilan izohlanadi:
Birinchidan, oxirgi oylarda bazaviy inflyatsiya va inflyatsion kutilmalarning pasayish dinamikasi energiya tariflari oshirilishining inflyatsiyaga ikkilamchi taʼsiri kutilganidan past boʻlganligini koʻrsatmoqda.
Iyun oyida umumiy inflyatsiya yillik 10,6 foiz darajasida shakllanib, inflyatsiyaning barqaror komponentlari va meva-sabzavotlar narxlarida sezilarli pasayish kuzatildi. Energiya tariflari oʻzgarishisiz umumiy inflyatsiya 7 foizgacha pasaydi.
Yanvar-iyun oylarida isteʼmol savati tarkibidagi 73 foizdan ortiq tovar va xizmatlar narxlari oshishi avvalgi yilga nisbatan past boʻldi. Ayniqsa, joriy yilda meva-sabzavotlar oʻrtacha narxi oʻzgarishining inflyatsiyaga taʼsiri soʻnggi 4 yillikdagi eng past koʻrsatkichni qayd etdi.
Jahon bozorlaridagi narxlar dinamikasi va almashuv kursi barqarorligi import inflyatsiyasiga pasaytiruvchi taʼsir koʻrsatishda davom etmoqda.
Xususan, ushbu omillar taʼsirida bazaviy oziq-ovqat inflyatsiyasining yillik 4,1 foizgacha pasayishi kuzatildi.
Oziq-ovqat tovarlari inflyatsiyasining pasayishi hamda almashuv kursi barqarorligi aholining inflyatsion kutilmalariga ham ijobiy taʼsir koʻrsatib, iyunda sezilarli pasayishiga olib keldi.
Raqamlar orqali aytadigan boʻlsak, aholining inflyatsion kutilmalari iyun oyida 12,8 foizgacha (mayda – 14 foiz) va tadbirkorlarda 11,9 foizgacha (mayda – 12,7 foiz) pasaydi.
Pul-kredit sohasida qarorlar qabul qilishda muhim koʻrsatkichlardan hisoblanadigan bazaviy inflyatsiya iyunda 5,9 foizgacha, yil boshidan 2,6 foiz bandga pasaydi. Bu energiya tariflari oʻzgarishining umumiy inflyatsiyaga ikkilamchi taʼsirini avvalgi baholangan darajalardan past boʻlgani bilan izohlanadi.
Natijada, inflyatsiya kelgusi choraklarda ham pasayuvchi trayektoriyada shakllanishi boʻyicha ishonchimiz oshib bormoqda.
Iyul oyining oʻtgan 3 haftasi davomida hududlardagi va onlayn kuzatuvlarimiz ham inflyatsiyaning pasayish dinamikasi saqlanib qolayotganligini koʻrsatmoqda.
Bazaviy inflyatsiyaning pasayuvchi tendensiyasi va inflyatsion omillar taʼsirining kutilganidan pastroq boʻlishi hisobiga 2024-yil inflyatsiya prognozlari pasayish tomonga qayta koʻrib chiqildi.
Yil yakunida umumiy inflyatsiyaning 9 foiz atrofida shakllanishi va 2025-yil oxirida 5 foizlik target darajasiga yaqinlashishi kutilmoqda.
Ikkinchidan, yangilangan prognozlar boʻyicha YAIM ijobiy tafovutining yil yakunigacha yopilishi kutilmoqda.
Iqtisodiyotda shakllangan nisbatan qatʼiy pul-kredit sharoitlari hamda fiskal taqchillikning qisqarib borishi hisobiga hozirgi kunda shakllangan 0,5-0,6 foizlik YAIM ijobiy tafovutini yil yakuniga qadar yopilishi va inflyatsiyaga oshiruvchi taʼsirini qisqarishi kutilmoqda.
Joriy yilning I yarim yillik yakuni boʻyicha iqtisodiyot real hisobda 6,4 foizga oʻsdi.
Ishlab chiqarish sanoati (9,4 foiz), qurilish ishlari (10,1 foiz) va xizmatlar (12,9 foiz) sohalaridagi yuqori oʻsish surʼatlari iqtisodiy oʻsishni qoʻllab-quvvatlovchi drayverlardan boʻldi.
Yuqori investitsion faollik, xususan, toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy va xususiy kapital qoʻyilmalari yalpi investitsion talabning oshishiga xizmat qilmoqda.
Tadbirkorlarning iqtisodiy faolligi va ishbilarmonlik kayfiyati boʻyicha indekslarda soʻnggi ikki oyda nisbatan pasayish kuzatilgan boʻlsada, ijobiy natijalar saqlanib qolmoqda.
Mehnat bozori dinamikasini oʻrganish uchun muqobil koʻrsatkich sifatida boʻsh ish oʻrinlari boʻyicha eʼlonlarni kuzatib boramiz. Apreldagi yuqori koʻrsatkichlardan soʻng may-iyun oylarida eʼlonlarning kamayishi kuzatildi.
Buni, bir tomondan, mavsumiy xarakterligi bilan, yaʼni yoz oylarida ayrim sohalarda ishchi kuchiga boʻlgan ehtiyojning qisqarishi va boshqa tomondan, mehnat bozorida ishchi kuchiga boʻlgan talabning maʼlum darajada muvozanatlashishi bilan izohlash mumkin.
Internet sahifalari orqali ish izlayotganlar sonida yil boshidan pasayuvchi dinamika davom etdi. Mazkur koʻrsatkichda oʻtgan yillarning mos davriga nisbatan pasayish kuzatildi.
Uchinchidan, ijobiy tashqi iqtisodiy sharoitlari toʻlov balansi koʻrsatkichlarining yaxshilanishiga va almashuv kursining barqarorligiga xizmat qilmoqda.
Asosiy savdo hamkorlardagi yuqori iqtisodiy oʻsish surʼatlari va eksport xomashyo tovarlarini birja narxlarining qulay shakllanishi taʼsirida oltinsiz eksport hajmi 10,9 foizga koʻpaydi.
Import hajmi oʻsishi muvozanatlashib, I yarim yillik yakuni boʻyicha 10,6 foizga teng boʻldi (oʻtgan yilning mos davrida 17 foizga oʻsgan).
Mamlakatga pul oʻtkazmalari hajmi 6,5 mlrd dollarga yetib, oʻtgan yilning mos davriga nisbatan 25 foizga koʻpaydi.
Bunda, mehnat migratsiyasi geografiyasining oʻzgarishi va ishchi kuchining mamlakatlararo diversifikatsiyasini davom etayotganligi natijasida AQSH (+43%), Germaniya (+64%), Polsha (+93%) va Janubiy Koreyadan (+90%) pul oʻtkazmalari hajmida yuqori oʻsish kuzatildi.
Ushbu omillar taʼsirida iqtisodiyotga valyuta oqimining sezilarli oshishi kuzatilib, soʻm almashuv kursi nisbatan barqarorlashdi. I yarim yillikda soʻmning AQSH dollariga nisbatan kursi 1,8 foizga qadrsizlandi.
Mazkur ijobiy tendensiyalarning davom etishi hisobiga yil yakunida toʻlov balansining joriy operatsiyalar hisobvaragʻi taqchilligining qisqarishi kutilmoqda.
Yetakchi davlatlar foiz stavkalarini pasaytirishi boʻyicha kutilmalar taʼsirida global moliyaviy sharoitlar yumshay boshladi. Bu esa, iqtisodiyot subyektlari, shu jumladan, tijorat banklari tomonidan tashqi resurs jalb etish imkoniyatlarini oshiradi.
Toʻrtinchidan, pul bozoridagi sharoitlar nisbatan qatʼiy fazada shakllanib, aholining jamgʻarish faolligi oshib bormoqda.
II chorakda ham “nisbatan qatʼiy” pul-kredit sharoitlari taʼsirida pul bozori foiz stavkalari asosiy stavkaga yaqin, inflyatsiyadan 3-4 foizlik ijobiy tafovut bilan shakllandi.
Nisbatan qatʼiy pul-kredit sharoitlarining saqlanib qolishi va almashuv kursining barqarorligi soʻmda jamgʻarish jozibadorligini oshirib, aholi omonatlarida yuqori oʻsish surʼatlarini taʼminlamoqda.
Aholi omonatlarining qariyb 80 foizi soʻmda shakllangan boʻlib, soʻmdagi muddatli depozitlarida yillik 1,5 barobarlik yuqori oʻsish surʼati saqlanib qolmoqda.
Yil boshidan depozitlar va kreditlar foiz stavkalari dinamikasi turlicha koʻrinishga ega boʻldi. Aholining milliy valyutadagi omonatlari foiz stavkalarida kichik oʻsish kuzatilgan boʻlsa, kreditlar foizi sezilarli oʻzgarishsiz qoldi.
Milliy valyutadagi muddatli depozitlar boʻyicha oʻrtacha foiz stavkalari dekabrga nisbatan 0,3 foiz bandga oshib, iyunda 20 foizni tashkil etgan boʻlsa, soʻmdagi kreditlar boʻyicha oʻrtacha foiz stavkasi 23,6 foizga teng boʻldi (0,4 foiz bandga pasayish).
I yarim yillikda banklar tomonidan jami 127 trln soʻmlik kreditlar ajratildi. Ushbu kreditlarning 64 foizi yuridik shaxslarga va yakka tartibdagi tadbirkorlarga berilgan boʻlib, ishlab chiqarish faolligini qoʻllab-quvvatlashda muhim oʻrin tutadi.
Beshinchidan, soʻnggi 12 oy davomida energiya tariflarini erkinlashtirish kutilayotganligi sababli inflyatsiyaning sezilarli pasayishiga qaramasdan asosiy stavkani oʻzgarishsiz saqlab turildi.
Bugungi yigʻilishda yuqorida aytilgan xulosalar asosida Markaziy bank boshqaruvi asosiy stavkani 13,5 foizgacha pasaytirish boʻyicha qaror qabul qildi. Ushbu qarorimiz
pul-kredit sharoitlarini qatʼiylik darajasiga sezilarli taʼsir koʻrsatmaydi va uning “cheklovchi” xarakteri saqlanib qoladi.
Ayni paytda, ushbu qarorni iqtisodiyotda bazaviy inflyatsiyaning barqaror pasayuvchi trendi vujudga kelganligini va yil yakuniga qadar inflyatsiyaning prognoz darajasigacha pasayishi uchun yetarli sharoitlar shakllanganligini eʼtirof etish deb, baholasak toʻgʻri boʻladi.
Asosiy stavkani pasaytirish fazasiga toʻliq oʻtishi koʻp jihatdan oʻrta muddatli istiqbolda makroiqtisodiy va moliyaviy barqarorlikni taʼminlash borasida pul-kredit va makroprudensial siyosat doirasida belgilangan chora-tadbirlarni toʻliq amalga oshirish va ularning natijadorligiga bogʻliq boʻladi.
Noaniqliklar va xatarlar mavjud sharoitda shakllanayotgan iqtisodiy vaziyat, inflyatsiya dinamikasi va prognozi, inflyatsion kutilmalar hamda makroiqtisodiy koʻrsatkichlar boʻyicha statistik maʼlumotlarga asoslanib, har bir boshqaruv yigʻilishida tegishli qarorlar qabul qilib boriladi.
Bunda, asosiy maqsadimiz inflyatsiyani joriy yil yakuniga qadar 9 foizgacha pasaytirish va oʻrta muddatli istiqbolda uning 5 foizlik targetiga erishish hisoblanadi.
