2024-yilda O‘zbekistonda moliyaviy sharoitlar yengillashdi va bank tizimida moliyaviy barqarorlik saqlanib qoldi. Bank tizimida moliyaviy stress darajasining pasayishi, kapital monandlilik ko‘rsatkichlarining yuqori darajada shakllanishi hamda likvidlilikning yetarli bo‘lishi ushbu barqarorlikni ta’minlovchi asosiy omillar sifatida ko‘rsatildi.
Makroiqtisodiy barqarorlik
2024-yilda YaIM o‘sish sur’ati 6,5 foizni tashkil etib, ichki talabning kuchayishi bilan asoslandi. Shu bilan birga, valyuta bozoridagi bosimning kamayishi va inflyatsiya darajasining mo‘tadillashuvi O‘zbekiston moliyaviy sharoitlar indeksining ijobiy tomonga o‘zgarishiga sabab bo‘ldi.
Bank tizimidagi ijobiy o‘zgarishlar
Banklar kapitalining monandlilik koeffitsiyenti 17 foiz darajasida saqlanib, o‘rnatilgan minimal talablardan yuqori ekanligi qayd etildi. Likvidlilikni qoplash koeffitsiyenti (LCR) 194 foizga va sof barqaror moliyalashtirish koeffitsiyenti (NSFR) 115 foizga yetdi. Ushbu ijobiy holat banklar xataralarga bardosh bera olishini ko‘rsatadi.
Aholi qarz yuki holati
Jismoniy shaxslarga ajratilgan kreditlar o‘sishi davom etmoqda. Uy xo‘jaliklari sektorida qarz yukining ortayotgani ayni paytda xavotirlarga sabab bo‘lmoqda:
2024-yilda aholining umumiy qarz yuki (DSTI) 34 foiz, qarz yuki ko‘rsatkichi 50 foizdan yuqori bo‘lgan qarzdorlarga to‘g‘ri keluvchi kreditlar hajmining ulushi esa 40 foizni tashkil qildi.
Ko‘chmas mulk va avtokreditlar bozori
Uy-joylar bozorida faollik pasaydi, narxlar esa fundamental qiymatdan 17 foiz yuqori darajada saqlandi. Ipoteka shartlarining qat’iylashishi ham ushbu bozordagi ehtiyotkorlikni aks ettiradi. Shu bilan birga, makroprudensial choralar banklarning avtokredit segmentidagi kredit xatarini pasaytirdi.
Mikroqarzlar bozori
Mikroqarzlar bo‘yicha kredit xavfi ortmoqda. Banklarning kredit portfelida jismoniy shaxslarga ajratilgan mikroqarzlar miqdori hamda mikroqarz oluvchilar soni yuqori sur’atlarda o‘smoqda. Jismoniy shaxslarga ajratilgan mikroqarzlar qoldig‘i bo‘yicha konsentratsiyalashuv darajasi ham oshishda davom etmoqda.
Xatarlar
Moliyaviy barqarorlikka ta’sir etishi mumkin bo‘lgan asosiy xatarlar sifatida tashqi moliyalashtirishning qimmatlashuvi, mikroqarzlar o‘sish sur’ati, uy-joylar narxlarining ortiqcha baholanishi va kiber xavfsizlik bilan bog‘liq muammolar qayd etildi. Xatarli ssenariyda to‘lov qobiliyati bo‘yicha stress-test natijalariga ko‘ra, 2027-yilda kapital monandlilik minimal talabdan past darajada shakllanish ehtimoli mavjud.
O‘rta muddatli istiqbollar
O‘rta muddatli istiqbolda tarkibiy va davriy tizimli xatarlarni oldini olish maqsadida tizimli ahamiyatga molik banklar uchun hamda kontrsiklik kapital buferlarni amaliyotga joriy qilish ko‘zda tutilgan.
Markaziy bank tomonidan o‘z vaqtida qabul qilingan makroprudensial siyosat choralar va tizimli xatarlarni oldini olish mexanizmlari moliyaviy barqarorlikni ta’minlashda muhim omil bo‘lib qolmoqda.
To‘liq hisobot bilan Markaziy bankning rasmiy veb-saytida tanishishingiz mumkin.
